'FILMED – Laboratory for Film Education. From discourse to practice'

Het Erasmus+ onderwijsontwikkelingsproject 'FILMED – Laboratory for film education. From discourse to practice' is een initatief van het Lectoraat van de Filmacademie in samenwerking met de Łódź Filmschool in Polen and HDK Valand in Zweden.

FilmED biedt docenten de broodnodige tijd, ruimte en gemeenschap om hun eigen onderwijsmethoden te ontwikkelen. In samenwerking met de Filmschool van Łódź in Polen en HDK-Valand in Zweden nodigen we docenten uit om samen nieuwe methoden, opdrachten, workshops en curricula te ontwikkelen.

Waarom FilmED?
We leven in een wereld van beeld en geluid. Door social media, TikTok, memes en YouTube is audiovisuele content de belangrijkste manier geworden waarop we leren, communiceren en informatie uitwisselen. Als docenten moeten we meebewegen met deze veranderingen en inspelen op wat onze studenten nodig hebben. Het is essentieel dat we erkennen hoe beelden, gebaren, geluiden, vormen, lichaamsbewegingen, ritmes en het manipuleren van objecten bijdragen aan kennisproductie.

We weten inmiddels dat mensen op verschillende manieren leren en dat er meerdere vormen van intelligentie bestaan - van lichamelijk-kinesthetisch tot taalkundig en visueel denken. Onderzoek toont aan dat visueel denkenden een veel groter deel van de bevolking vormen dan eerder gedacht - en dit aantal groeit door het dagelijks gebruik van digitale media. Hoewel 'visueel' en 'verbaal' denken traditioneel als tegenpolen werden gezien, bewijzen onderzoek en onze onderwijspraktijk dat ze niet alleen naast elkaar bestaan, maar dat de beste creatieve resultaten ontstaan wanneer ze samenwerken.

Toch leunt het hoger onderwijs nog steeds vooral op talige kennisoverdracht - zelfs wanneer die kennis uit de praktijk komt of oorspronkelijk in beeld, geluid of video is gemaakt. Voor filmscholen is dit extra problematisch, omdat ons primaire studiemedium juist niet de taal is. Door de strikte scheiding tussen praktijk en theorie leren onze studenten de theorie van hun audiovisuele vak vooral via tekst. Deze vertaalslag doet afbreuk aan de kracht van directe presentatie en reduceert alles tot beschrijvingen op papier.

Het onderzoeksproces
Bij het opzetten van FilmED hebben we het probleem tot de kern teruggebracht. We onderzochten welke uitdagingen we als vernieuwende instellingen tegenkomen en welke structuren nodig zijn om oplossingen te bedenken. Film als medium heeft een geheel eigen manier van kennisproductie en -overdracht (epistemologie)  - we kunnen niet zomaar putten uit academische onderwijstradities die op taal zijn gebaseerd. Hoe kunnen we deze rijkdom dan wel ontsluiten en delen? Welke innovatieve, gedurfde en doordachte modellen kunnen we ontwikkelen?

We moeten manieren vinden om filosofische, theoretische en wetenschappelijke kennis om te zetten in multimodale, interactieve en fysieke opdrachten, zodat studenten leren hoe ze dit in hun eigen praktijk kunnen toepassen. Filmscholen hebben een unieke positie: we beschikken over apparatuur, faciliteiten en personeel – dus we hebben alle middelen om direct audiovisuele kennis te produceren. Wat echter ontbreekt zijn interdisciplinaire pedagogische kaders. Zonder onderwijskundige hulpmiddelen, modellen en ondersteunende structuren komt de last van deze cruciale vernieuwing op de schouders terecht van individuele docenten in hun vrije tijd. Workshops die praktijkgerichte, belichaamde theorie onderwijzen kunnen niet alleen op papier worden bedacht - ze moeten met echte studenten worden ontwikkeld.

Wat is het?
FilmED creëert de voorwaarden voor verandering en innovatie door een nieuwe werkstructuur te bieden waarin docenten hun onderwijsmethoden kunnen onderzoeken en vernieuwen. Het driejarige programma geeft docenten tijd, middelen en de steun van een internationale groep collega's. Via dit samenwerkingsverband ontstaat een collectieve expertise die deelnemers helpt te werken aan duurzame verbetering van onderwijsmethoden. Ons doel is het creëren van betere, inclusieve leeromgevingen en innovatieve curricula die studenten opleiden tot competente, kritische en verantwoordelijke makers van audiovisuele media.

Hoe werkt het?
Van 2024 tot 2027 krijgen docenten van de drie deelnemende instellingen tijd en middelen om hun onderwijspraktijk uit te breiden, daarbij ondersteund door een zorgvuldig ontwikkelde structuur. Het project werkt op verschillende niveaus - van interne labs binnen elke instelling tot internationale bootcamps waar alle deelnemers samenkomen en hun bevindingen delen. 

Door praktijkgericht experimenteren, waarbij theorie en praktijk met elkaar verbonden worden door gebruik te maken van audiovisuele en kinesthetische werkvormen, schakelen studenten over naar belichaamd en ervaringsgericht leren. Dit driejarige intensieve, collectieve werkproces zal resulteren in de publicatie van innovatieve, praktijkgerichte onderwijshandleidingen met bijpassende documentatie zoals opnames, video's, schetsen en hulpmiddelen zoals templates en audiovisueel materiaal.

Voor wie?
De kern van FilmED bestaat uit docenten van de drie partnerinstellingen die de inhoud van de labs vormgeven met steun van diverse experts. Maar het project heeft ook een veel bredere impact:

- Het complete docentenkorps van de drie instellingen kan deelnemen aan geselecteerde lab-activiteiten en zich aansluiten na afloop van de FilmED pilot
- PhD-kandidaten in opleiding die zich op het onderwijs gaan richten
- Bachelor-, master- en PhD-studenten die deelnemen aan werksessies en pilots van de in de labs ontwikkelde workshops
- De bredere studentengemeenschap die blijvend profiteert van de nieuwe workshops en curricula

Door wie?
Mieke Bernink en Stanislaw Liguzinski van het NFA-Lectoraat werken samen met onderzoekers van twee Europese instellingen:

HDK-Valand – Academy of Art and Design van de Universiteit van Göteborg, Zweden, verzorgt onderwijs en praktijkgericht onderzoek in Design, Film, Fotografie, Beeldende Kunst, Arts & Craften Literaire Compositie. Op filmgebied richt HDK-Valand zich op onderzoeksgestuurd onderwijs en stimuleert het kritisch denken door het maken van film. Het programma volgt niet de technisch gedreven vakindeling, maar richt zich op filmtaal en -praktijk als instrumenten voor praktijkgericht onderzoek. Ze ontwikkelen onderwijsvormen die aansluiten bij de groeiende technische expertise van nieuwe studenten en hun gebruik van nieuwe beeldtechnologie en sociale media, dat vaak samenhangt met een gebrek aan kritische omgang met beelden als dragers van ideologische, politieke en sociale stereotypen.

Jyoti Mistry, professor aan HDK-Valand, gebruikt film als onderzoeksinstrument en als artistieke praktijk. Ze is maker van veelgeprezen films in verschillende genres, en installaties. Meer info over Jyoti vind je hier.

Filmschool Łódź in Polen heeft 75 jaar ervaring met het opleiden van filmprofessionals in regie, cinematografie, montage en scenarioschrijven. Van oudsher gericht op klassieke narratieve cinema en het filmmaker-auteurmodel, heeft de school de laatste jaren haar traditie kritisch tegen het licht gehouden en zoekt nu actief naar nieuwe wegen voor artistiek filmonderwijs die aansluiten bij hedendaagse esthetische, technologische en ideologische veranderingen. Ze brengen de vastberadenheid en motivatie mee om antwoorden te vinden die de toekomst van de school kunnen bepalen.

Kuba Mikurda is filmmaker, filmwetenschapper, docent, hoofd van het Institute of Art Studies en de Essay Film Studio aan de Filmschool Łódź. Hij heeft gewerkt als filmcriticus, journalist en uitgever. Meer info over Kuba vind je hier.

Jaar

2024