“Een baby krijgen zonder het werk, de seks, luiers of carrièreoffers? De aanwezigheid van je eigen posthuman-baby voelen in Virtual Reality?” Zijn deze ervaringen in de toekomst mogelijk en zo ja, zijn ze wenselijk? Victorine van Alphen maakte de toekomst van menselijke voortplanting tastbaarder met haar onderzoeksproject IVF-X. In deze cyborg babykliniek ben je in staat om je eigen digitale levensvorm te creëren, uniek voor jou gerenderd op basis van de input die je aanlevert als informatiedonor. Als bezoeker van de IVFX-kliniek vul je verschillende vragenlijsten in over onder andere je voorkeuren, persoonlijkheidskenmerken, de relatie met je ouders en meer. Op basis van die informatie wordt vervolgens een digitaal wezen gemaakt. Deelnemers doorlopen verschillende stadia of 'rollen': eerst worden ze ondervraagd over hun motivatie om zich voor te planten, daarna worden ze informatiedonor van hun persoonlijke info, vervolgens zijn ze in afwachting terwijl de digitale baarmoeder het werk doet, tot de grote finale: 'de ontmoeting', het moment dat je ouder wordt en je 'jouw' wezen voor het eerst ontmoet in een mix van VR en fysieke realiteit. "Voor mij is de ontmoeting het belangrijkste onderdeel, omdat ik gefascineerd ben door de mens. Ik kon me eerst niets voorstellen wat vergelijkbaar zou zijn met de fysieke aanwezigheid van dit wezen, maar door deze virtuele cyborgs te maken, is dat precies wat ik artistiek probeerde te bereiken: een gevoel van menselijke aanwezigheid in digitale vorm.

Met het project verkent Victorine van Alphen de toekomst van menselijke voortplanting en posthumane levensvormen. Haar onderzoek begon met de vragen: wat maakt menselijke aanwezigheid zo bijzonder? En zijn er manieren om dit te digitaliseren? Tijdens de tests merkten we hoe deelnemers zich verhouden tot anderen, maar ook tot het idee van reproduceren. "Sommigen vonden het wezen schattig en voelden zich meteen verbonden, terwijl anderen meer cerebraal waren en probeerden het proces te analyseren. Interessant is dat de vier fasen van het proces heel verschillend worden ervaren”, zegt Victorine. “Het is een heel persoonlijk proces. Het hele gesprek rond het krijgen van kinderen is zowel intiem als ethisch; wil je reproduceren, en zo ja, met wie, en wat zijn je drijfveren om dat te doen?” Waar sommige vragen moreel geladen zijn, zijn de meeste subjectief en laten ze ons onze diepere voorkeuren ervaren, die natuurlijke geboorte ons niet in staat stelt te beheersen. Bijvoorbeeld: welk geslacht – of combinatie van geslachten – zou je voorkeur hebben? En welke huidskleur? Victorine: “Je kunt kiezen uit een ‘humane’ huidskleur, of iets ‘post-humans’, zoals spacegrijs, aliengroen of millennial roze.” Maar net als bij echte zwangerschap en ouderschap had Victorine geen volledige controle over de uitkomst, en haar publiek ook niet. Ze koos bewust voor software en hardware die je procedureel kunt gebruiken, wat betekent dat ze voorwaarden kon invoeren, maar de resultaten niet volledig kon beheersen. Victorine: “Je neemt een positie in tussen God en Darwin. Het vooraf niet weten van de exacte resultaten was spannend en essentieel voor het proces."

Na het testen van de ervaring spraken mensen urenlang met Victorine en Lukas, de productiemanager. “Toen we het over aanwezigheid hadden, vonden we een manier om woorden als aura of energie te vermijden, door de aanwezigheid van de cyborgs te vergelijken met andere dingen: voelt het bijvoorbeeld alsof je naast een schoen staat, of als een vis of hond, een iPhone, of een alien?” Door dergelijke vragen ontdekten we dat deelnemers verrassend vaak het digitale wezen als een levend wezen of 'wezen' ervoeren. "Het griezelige is dat het wezen een aanwezigheid heeft die mensen voelen. Maar waar is dit gevoel op gebaseerd? Wat voor aanwezigheid? Aanwezigheid is iets dat heel moeilijk te definiëren is. Tegelijkertijd zijn wij als mensen erg gevoelig voor (menselijke) aanwezigheid, iets wat in tijden van Corona nog duidelijker werd”.